Ένα χρονικό για το πολύτιμο Αρχείο της μεγάλης Κρητικής οικογένειας.
Η ιστορική διαδρομή της οικογένειας των Καλλέργηδων της Κρήτης προσελκύει ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον των ειδικών επιστημόνων, αφού γίνεται ολοένα και περισσότερο κατανοητός ο ρόλος της στη διαμόρφωση της ιστορίας του νησιού. Πολύτιμο εργαλείο που θα κάνει δυνατή τη μελέτη και την ανάδειξη της πραγματικής ιστορίας της οικογένειας, πέρα από παρανοήσεις και προκαταλήψεις είναι το Αρχείο της οικογένειας που ευτυχώς διασώζεται.
Μια σύντομη αλλά πλήρη κατά το δυνατό αναφορά στο Αρχείο Καλλέργη και τη σημασία του, θα επιχειρήσω εδώ πιστεύοντας πως έτσι συμβάλλω στην κατανόηση της αξίας του και στην ανακίνηση του ενδιαφέροντος για την παραπέρα μελέτη του.
Μέχρι το έτος 1572, το Αρχείο Καλλέργη βρισκόταν στην Κρήτη, στην κατοχή του επιφανούς Ματθαίου Καλλέργη, αδελφού του Αντωνίου, γιου του Βίκτωρα. Μετά τη δολοφονία του Ματθαίου το 1572, η χήρα του Μαρίνα Emo, μετέφερε το Αρχείο στη Βενετία, όπου μετώκησε εσπευσμένα με τα παιδιά της, φοβούμενη και για τη δική τους ζωή. Αργότερα, ο γιος της Μαρίνας, Βίκτωρ Καλλέργης, αγόρασε ένα από τα πιο σημαντικά κτίρια της Βενετίας, στο Μεγάλο Κανάλι, αυτό που στεγάζει σήμερα το δημοτικό καζίνο της πόλης και είναι γνωστό με το όνομα Palazzo Vendramin- Calergi. Μέσα σ αυτό το μεγαλοπρεπές κτίριο τοποθέτησαν το Αρχείο Καλλέργη, η Μαρίνα και ο γιος της.
Ο Βίκτωρ, απέκτησε μόνο μια κόρη, τη Μαρίνα, στην οποία περιήλθε ολόκληρη η περιουσία του, επομένως και το πολύτιμο Αρχείο Καλλέργη. Η Μαρίνα, κόρη του Βίκτωρα, το έτος 1608 παντρεύτηκε το Βενετό ευγενή Viccenco Grimani. Ο Grimani θα προσθέσει στο επίθετό του, το επίθετο της γυναίκας του και θα ονομάζεται πλέον, Grimani- Calergi. Θα αποκτήσει με τη Μαρίνα τρεις γιους, τους Βίκτωρα, Πέτρο και Ιωάννη, και μια κόρη, τη Μαρία. Οι τρεις γιοι θα χάσουν τα προνόμιά τους και θα εξοριστούν από τη Βενετία το 1658 επειδή θεωρήθηκαν ένοχοι κάποιας δολοφονίας, και έτσι το Palazzo με το Αρχείο Καλλέργη θα περιέλθει στη Μαρία Grimani-Calergi.
Η Μαρία παντρεύεται ένα γόνο της Βενετσιάνικης οικογένειας Vendramin, και αφού ο σύζυγός της υιοθετεί και το επίθετο της γυναίκας του, προκύπτει ο κλάδος Vendramin- Calergi.
Το Αρχείο περιέρχεται διαδοχικά σε διάφορα μέλη της οικογένειας Vendramin- Calergi. Τελευταία απόγονος του κλάδου αυτού, και κάτοχος του Αρχείου ήταν η κόμισα Ελένη Vendramin- Calergi, χήρα του Valmarana, η οποία φύλασσε το Αρχείο στην έπαυλή της " Noventa Padovana" μέχρι το 1894, οπότε απέθανε.
Από το 1894, με το θάνατο της Ελένης, το Αρχείο Καλλέργη διασπείρεται. Ο εκτελεστής της διαθήκης της, πούλησε το Αρχείο για να αντιμετωπίσει διαχειριστικά έξοδα. Μέρος του Αρχείου αγοράστηκε από το συλλέκτη Urbani de Cheltof, ενώ τμήματά του κατέληξαν σε βιβλιοθήκες της Βενετίας, (βιβλιοθήκη του Σεμιναρίου, Μαρκιανή βιβλιοθήκη). Άλλο τμήμα του Αρχείου κατέληξε στη βιβλιοθήκη του Ιστορικού Φροντιστηρίου του Πανεπιστημίου του Βερολίνου, ένα άλλο στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου και ένα άλλο στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αθήνας (χ.φ. 99).
Σημαντικό τμήμα του Αρχείου επίσης περιήλθε στο Βενετό Cesare Augusto Levi, ο οποίος με τη σειρά του το δώρησε στο Museo Civico Correr. Το τελευταίο αυτό κομάτι του Αρχείου Καλλέργη περιλαμβάνει πάνω από 2000 επίσημα και ιδιωτικά δικαιοπρακτικά έγγραφα καθώς και επιστολές, εκθέσεις, γενεαλογικά δέντρα κ.ά., χρονολογούμενα από το 13ο μέχρι το 17ο αιώνα, σε πέντε ογκώδεις δέσμες.
Μέσα στο Αρχείο Καλλέργη σώζεται το σπουδαιότερο χειρόγραφο της συνθήκης Βενετίας- Αλεξίου Καλλέργη. Φέρει αυτούσιες τις υπογραφές των δύο μερών. Η σφραγίδα έχει χαθεί, αλλά παραμένει η μεταξωτή "μήρινθος", (κόκκινη- κίτρινη), η οποία συγκρατούσε τη σφραγίδα. Ο Gerland υποθέτει ότι αυτό θα πρέπει να ήταν το χειρόγραφο που δόθηκε στον ίδιο τον Αλέξιο την ημέρα της υπογραφής της συνθήκης, και το οποίο κληροδοτούμενο από γενεάς σε γενεά έφθασε ως τους Vendramin- Calergi όπως περιγράψαμε παραπάνω, στο Museo Civico Correr της Βενετίας όπου και βρίσκεται σήμερα στο φάκελο με τα στοιχεία P.D. 679. Είναι από περγαμηνή διαστάσεων 0,755 . 0,580 μ. Στο ανώτερο τμήμα υπάρχει το λατινικό κείμενο που καταλαμβάνει 36 σειρές, ενώ στο κατώτερο τμήμα, η ελληνική μετάφραση σε 37 σειρές.
Η μελέτη του υλικού του αρχείου Καλλέργη έχει ήδη αρχίσει σιγά- σιγά, αλλά η πλήρης μελέτη του θα απαιτήσει πολύ χρόνο λόγω του μεγάλου όγκου του. Ειδικοί επιστήμονες εκφράζουν την άποψη ότι από μόνο του, το Αρχείο αποτελεί την ιστορία της Κρήτης του 16ου αιώνα, αφού την εποχή εκείνη οι Καλλέργηδες κυριαρχούν στην Κρήτη και κυριολεκτικά κινούν τα νήματα της ιστορίας της.
Για την αξία του Αρχείου Καλλέργη, ο Νίκος Παναγιωτάκης σημειώνει: "Εν κατακλείδει θα ήθελον άπαξ έτι να εξάρω τη μεγάλη σημασία ην έχει για την πολιτική και οικονομική ιστορία της Βενετοκρατούμενης Κρήτης το εν τη βιβλιοθήκη του μουσείου Correr αποκείμενο Αρχείο των Καλλεργών….Αλλά και γενικώτερα, τα χειρόγραφα του Museo Correr, είναι αληθής θησαυρός δια την Μεσαιωνικήν ιστορίαν, ιδία των Βενετοκρατούμενων περιοχών……."
(βλ. Ν. Παναγιωτάκη, "Ερευναι εν Βενετία", περιοδ. Θησαυρίσματα 5, 1968)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου